ΠΡΟΣΩΠΑ ΣΤΟΝ ΚΑΘΡΕΦΤΗ

 

Τα Σαββατοκύριακα συνηθίζω να γράφω, τουλάχιστον περισσότερο από τις άλλες ημέρες. Κάτι η αίσθηση της ανάπαυλας από μία ομολογουμένως απαιτητική καθημερινότητα, κάτι η νωχέλια που τα χαρακτηρίζει, βρίσκω έφεση μέσα στην ηρεμία και βάζω τις σκέψεις μου στο χαρτί. Γιατί αυτό κάνω, τις σκέψεις μου καταγράφω. Πρώτα και καλύτερα για εμένα τον ίδιον αλλά αν αποβούν προς όφελος και προβληματισμό άλλων και συμβάλλω σε κάτι καλύτερο, τόσο το… καλύτερο.

Μόλις τελείωσε το Grand Prix της F1 στην Monza. Εκεί που πήγα να πετάξω κάτι στην τηλεόραση – γιατί είμαι οπαδός, όχι φίλαθλος… δεν μπορεί τα πάντα να είναι μυαλό… - η απίστευτη τροπή που πήρε η κούρσα με καθήλωσε στην πολυθρόνα μου. Από εκεί πού νευρίαζα, άρχισα να χαμογελάω γιατί ο Pierre Gasly με την νικη του, την 1^η στην F1, μου θύμισε έναν από τους βασικότερους κανόνες της ζωής: το απρόσμενο και το αναπάντεχο είναι που ¨σπρώχνουν¨ την ζωή μπροστά. Η ρουτίνα, η ρομποτοποιημένη καθημερινότητα που σε κάνει να βαριέσαι, δεν πρέπει ποτέ να σε αναγκάσουν να ξεχάσεις ότι η μετάλλαξη, αυτή η χαοτική συμπεριφορά του σύμπαντος - που ΔΕΝ αντιτίθεται στην αναγκαιότητα, αλλά αυτό όχι τώρα… - κάνει την διαφορά και δίνει αξία. Αν η ρουτίνα σε φοβίσει, θα πάψεις, όχι να ελπίζεις βλακωδώς, αλλά να αναμένεις εν εγρηγόρσει την εμφάνιση του μαργαριταριού… Γιατί ο δράκος θα στο δώσει μόνο μία φορά και τότε, όχι μόνο πρέπει να το δείς και να καταφέρεις να το αρπάξεις, αλλά πρέπει να έχεις και κάτι να του δώσεις σε αντάλλαγμα – νάτη η αναγκαιότητα – να έχεις δηλαδή την ενέργεια για να μπορέσεις να το διατηρήσεις στην κατοχή σου. Αν όμως ένας άνθρωπος έχει αδειάσει προηγουμένως δεξιά και αριστερά από ότι κουβαλάει μέσα του θεωρώντας ότι πρέπει να είναι ειλικρινής  και τίμιος στην κάθε εφήμερη σχέση που δημιουργεί δίνοντας τα πάντα, τι θα του μείνει για το μαργαριτάρι όταν αυτό εμφανιστεί; Πώς θα το κρατήσει; Τι θα έχει να δώσει δηλαδή στο παντοτινό όταν τα έχει όλα ξοδέψει στα εφήμερα; Πόσες φορές έχω δεί αυτό το έργο τελευταία; Πολλές, όπως πολλά και τα κενά που αφήνω εσκεμμένα, που δεν πρόκειται εδώ βέβαια να συμπληρώσω.

Το άδειασμα λοιπόν αυτό είναι αληθινό και είναι μάλιστα και προσμετρήσιμο. Δυόμισι δισεκατομμύρια φορές χτυπάει η καρδιά κατά μέσο όρο στη ζωή ενός ανθρώπου, σύμφωνα με την Αμερικανική Καρδιολογική Ενωση. Αν το νούμερο αυτό το αναγάγουμε σε ημερήσια βάση, τότε το ποσό ανέρχεται στις 100.000 φορές, στέλνοντας 7.570 λίτρα αίματος σε όλα τα όργανα του σώματος (εννοείται μιλάμε για τάξη μεγέθους, όχι απόλυτα, μην βιαστεί κανείς να αρχίσει τις ενστάσεις). Κάθε έξαρση αυξάνει αυτόν τον ρυθμό, μειώνοντας το προσδόκιμο. Οσο πιό γρήγορα χτυπάει η καρδιά, τόσα λιγότερα χρόνια θα ζήσεις (everything else being equal). Τόσο απλά. Και τίποτα δεν αυξάνει τους χτύπους της καρδιάς σαν τον έρωτα και τον θάνατο… Σαν την επιθυμία και τον φόβο.

Όταν λοιπόν το μέτρο δεν το σέβεσαι, τα αποτελέσματα είναι και πραγματικά και προσμετρήσιμα. Το μέτρο, όχι μόνο ποσοτικά αλλά κυρίως ποιοτικά. Πρέπει να δίνεις όσο παίρνεις και να δέχεσαι να παίρνεις όσο δίνεις αλλά πάνω απ΄ όλα με τον ίδιο τρόπο, παλλόμενος στην ίδια συχνότητα. Το σημαντικότερο που πρέπει να κρατήσει κανείς από όλα αυτά είναι ότι η απόκλιση (αν στο εφήμερο δίνεις πολλά αυτό είναι απόκλιση, ανισορροπία) φθείρει γιατί απαιτεί έξτρα ενέργεια για την επαναφορά. Όπως το νερό φθείρει σιγά σιγά την πέτρα, έτσι ακριβώς και η απόκλιση (πχ η έξαρση) φθείρει μέχρι να μην είναι ορατά τα ιδιαίτερά μας χαρακτηριστικά… Μέχρι δηλαδή να μην μας βλέπει κάποιος σαν κάτι διαφορετικό… Σαν άνθρωπο, ναι, αλλά όχι σαν κάποιον συγκεκριμένο… Θα μας βλέπει σαν αντικείμενο για να κάνει την δουλειά του... Σαν σκλάβο χωρίς ¨προσωπικότητα¨... Θα μας βλέπει με άλλα λόγια χωρίς πρόσωπο. Και χωρίς πρόσωπο, απλά δεν υπάρχουμε.

Πριν από δύο χιλιάδες τριακόσια χρόνια, οι Αραβες περί των οποίων πολύς ο λόγος - αδίκως αφού τους αποδίδουν πολύ περισσότερα των αναλογούντων, ιδίως την ανύπαρκτη συμβολή τους στην διάσωση των αρχαίων ελληνικών κειμένων – ανακάλυψαν ότι για να σπάσουν τον άνθρωπο και να υποτάξουν την δύναμη της θέλησής του, αρκούσε να του κρύψουν το πρόσωπο (μάσκα). Αυτό τους απασχολούσε βλέπετε. Τον αποπροσωποποίησαν λοιπόν και έτσι τον υποδούλωσαν χωρίς αντίσταση. Πολύ αργότερα το Ισλάμ μετέτρεψε το μαντήλι σε γυναικείο σύμβολο υποταγής στον Αλλάχ, οικειοποιώντας την πετυχημένη Αραβική πρακτική. Με άλλα λόγια, η πρόθεσή τους εξ αρχής ήταν η υποδούλωση ανθρώπων προς ίδιον όφελος. Η μεταγενέστερη θρησκεία τους απλά βολεύτηκε μ΄ αυτά που βρήκε και δεν ήταν χαζή να τα αλλάξει.

Χωρίς πρόσωπο δεν υπάρχουμε ως ανεξάρτητες οντότητες. Το παιδί κυττάζει το πρόσωπό του στον καθρέφτη σε ηλικία 2 – 3 ετών και αναγνωρίζει τον εαυτό του ως μία ανεξάρτητη ύπαρξη. Η μάσκα είναι η αρχή, το πρώτο αποφασιστικό βήμα για να αφαιρέσεις την προσωπικότητα από μία ύπαρξη, γρήγορα, χωρίς να χρειάζεται να περιμένεις τις εξάρσεις στην συμπεριφορά που θα αλλοιώσουν, θα σβήσουν τα ατομικά χαρακτηριστικά. Οποιος δε δεν το καταλαβαίνει αυτό και δυσπιστεί, κοντός ψαλμός αλληλούια που λένε και στο χωριό μου… Εδώ είμαστε.

For the record, να σας πώ ότι ο Bruno Bettelheim, ένας ψυχολόγος που ήταν κρατούμενος στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου το 1938-1939, επιβίωσε, απελευθερώθηκε από τους Αμερικανούς και μετοίκισε στις ΗΠΑ. Εκεί έκανε πολλά πειράματα πάνω στην διαχείριση αιχμαλώτων και κρατουμένων, με έμφαση στο ΄΄σπάσιμο της ψυχής τους΄΄  για να το πω απλά.  Η μάσκα έπαιξε καθοριστικό ρόλο στα πειράματά του με μεγάλη επιτυχία. Αυτά for the record.

Αντίθετα με την μάσκα των Αράβων, τον 5ο αιώνα μ.Χ. ο Νόννος ο Πανοπολίτης περιγράφει στο επικό του ποίημα με τίτλο ¨Διονυσιακά¨, τον μύθο (ήτοι την ιστορία, όχι το παραμύθι) του Διονύσου Ζαγρέα, του πρώτου δηλαδή Διονύσου, παραφράζοντας έναν αρχαιότερο Ορφικό μύθο. Με λίγα λόγια ο Ζαγρέας ήταν παιδί του Δία και της Περσεφόνης. Ο Δίας παραχώρησε το θρόνο του στο μικρό παιδί, αλλά όταν η Ήρα το έμαθε, αφού δεν ήταν δικό της παιδί και έννοιωσε απατημένη, διέταξε τους Τιτάνες να το βρουν και να το εξοντώσουν. Οντως λοιπόν, τον βρήκαν την ώρα που κυττούσε το είδωλο του προσώπου του σε έναν καθρέφτη – δεν έβλεπε το πόδι του ή το χέρι του… το πρόσωπό του χάζευε – τον σκότωσαν και στην συνέχεια τον διαμέλισαν και τον έφαγαν για να μην αφήσουν αποδεικτικά. Τα παρακάτω είναι γνωστά και δεν είναι του παρόντος. Αυτό που κρατάμε είναι το πρόσωπο, το ειδωλο και τον καθρέφτη. Ο Διόνυσος κυττά τον εαυτό του στον καθρέφτη την ώρα της επίθεσης, βυθισμένος στην πλάνη της ενατένισης του ειδώλου, κάτι όχι πρωτογενούς δηλαδή, όχι πραγματικού… Του ειδώλου που τον απομακρύνει από την πραγματικότητα. Χαμένος όπως ήταν στην πλάνη, δεν προσέχει την πραγματικότητα, την έχει ξεχάσει… Και το πληρώνει.

Ο καθρέφτης αποτελεί μυστικιστικό σύμβολο σε πολλούς πολιτισμούς (βλέπε πχ Ιαπωνία) αλλά η ανωτέρω αποδιδόμενη σημασία του είναι καθαρά ελληνική. Εκτός δηλαδή της αναγνώρισης του εαυτού και της εσωτερικότητας, είναι ανάγκη να ασχολείται κανείς και με το εξωτερικό γίγνεσθαι του οποίου η παρατήρηση και η αναγνώριση όλων όσων παρατηρεί, είναι απόλυτα συνδεδεμένη με την κατανόηση του ίδιου του του εαυτού. Αν αυτός δηλαδή είναι η πέτρα, τότε όλα τα εκτός εαυτού είναι το νερό. Αν δεν τα λάβει υπόψιν, πολύ γρήγορα ούτε οι άλλοι, ούτε και ο ίδιος θα αναγνωρίζει τον εαυτό του στον καθρέφτη, αφού τα προσωπικά του χαρακτηριστικά θα έχουν λειανθεί σε βαθμό που θα τον κάνουν αγνώριστο.

Οσοι με διαβάζουν θα θυμούνται την λέξη σούπα… Ετσι μαγειρεύεται λοιπόν η σούπα. Αν έχεις χρόνο, απλά ρίχνεις πειρασμούς και περιμένεις. Αν δεν έχεις, τους φοράς μάσκες…

(ΗΚ)